Systeemtherapeut Indra: "Iedereen verdient wegen naar (her)verbinding"

Familie en naasten zijn belangrijk in het leven. Ze zijn er vaak voor gezelligheid, steun en warmte en zorgen voor continuïteit in het leven. Maar het zijn ook de mensen waarmee het (meestal onbedoeld) ingewikkeld kan worden. Indra Bimmel weet dat als geen ander. Ze is werkzaam als systeemtherapeut bij STEVIG, waar mensen met een licht verstandelijke beperking in combinatie met psychiatrische en/of gedragsproblemen worden behandeld. Ze legt uit waarom het noodzakelijk is om familie, naasten en begeleiders bij de behandeling van cliënten te betrekken.

Maar waar begin je? “We starten meestal met een inschatting van de situatie: wat maakt dat het knelt, dat steeds hetzelfde moeilijk is? We verkennen de familiegeschiedenis en brengen sociale relaties in kaart. Terug naar het voorbeeld: door de partner van de cliënte te betrekken, komt naar boven dat zij na de geboorte van hun eerste kindje in een zware depressie raakt. Tijdens de vroege kinderjaren van het meisje is zij als moeder zelden thuis. Dat heeft aan alle kanten invloed: op de hechting tussen moeder en dochter, op het zelfbeeld van de moeder. En vader moet van het één op het andere moment in zijn eentje een volledig onbekende rol vervullen. Er ontstaan begrijpelijkerwijs allemaal patronen, die met de tijd verder inslijten.”

“Uit gesprekken met broers en zussen blijkt dat er in de familie meer mensen met soortgelijke problemen zijn. Op het moment dat de systeembehandeling start, blijkt de cliënte ook al lange tijd kalmerende medicijnen te slikken. Terwijl beide partners niet meer weten waarvoor ze ooit zijn ingezet.”

“Als een lid van de familie een verstandelijke beperking heeft, dan heeft dat impact op de familie. Maar wat die impact is, verschilt per situatie. Is het binnen de familie bijvoorbeeld het eerste kindje met een beperking? Of is er sprake van genetische belasting en zijn er meerdere familieleden? Ook zaken als religie spelen mee en de gemeenschap waarin men leeft. Allemaal verschillende contexten. Het gaat om het doorbreken van de stilte rondom de stoornis of beperking. Met elkaar durven praten over gevoelens. En de moeilijkheden die iedereen op zijn eigen manier ervaart.

De man en vrouw uit het voorbeeld kunnen zich nu samen slachtoffer voelen van een stoornis die hun huwelijk, hun ouderschap is binnengetreden. De postnatale depressie is hun beiden overkomen. Iets wat zich overigens herhaalde, toen er een tweede kwam. Hun hele huwelijkse leven is gekleurd door zowel de kwetsbaarheid die samenhangt met de licht verstandelijke beperking, als door de depressies. Ze kunnen elkaar nu aankijken, afstemming zoeken.”

De cliënt heeft tijdens de behandeling altijd de regie en bepaalt wie meepraat. Indra legt uit: “Er zitten naast ouders, familieleden, vrienden en begeleiders soms ook knuffels ‘aan tafel’. Of huisdieren of overleden dierbaren. Een voorbeeld: een cliënt had moeite met op zichzelf gaan wonen. Toen ik vroeg wie hem kon helpen, noemde hij opa. Want die kon goed timmeren en zou een boekenkast maken. Maar opa was al tien jaar dood, dus stond hij met zijn foto op tafel. Toen ik hem vroeg wie nog meer goed kon timmeren, noemde hij vader. Die had het van opa geleerd. Maar dat wuifde hij weg. Want zijn vader vragen, dat was voor hem geen optie.”

“Uiteindelijk timmerde vader, met wie er amper nog contact was, tóch die boekenkast. En hij plaatste de plinten. Dat heeft zo veel betekenis. Voor de cliënt, voor zijn vader. Maar ook voor moeder. Zij was namelijk degene die haar ex-partner (ze waren al jaren gescheiden) overtuigde. Dat was niet eenvoudig, want de onderlinge relatie was niet goed. Haar huidige partner was weer degene die haar hielp om haar ex niet als ex te zien, maar als vader van haar zoon. Zo is het familienetwerk hulpverlenend aan elkaar.”

In haar werk vindt Indra het belangrijk om cliënten en hun naasten als 'full agents' te zien, als gidsen over hun leven. Volgens Indra zit de kracht in het feit dat er stem wordt gegeven aan de eigen unieke verhalen, die vaak naar de achtergrond zijn verdwenen. “Het gaat tijdens de therapie meestal om dat wat onzegbaar is. Omdat het moeilijk of pijnlijk is, omdat het nooit gevraagd werd, omdat niemand ooit bedacht heeft om ernaar te vragen. Als het lukt om dat tij te keren en het gesprek met elkaar te gaan voeren, al is het stap voor stap, dan is er kans op nieuwe verhalen. Ik zie het systeemdenken juist ook als tegenwicht voor de individualistische krachten in de samenleving. Juist samen kunnen cliënten en hun naasten alternatieve wegen aanleggen, nieuwe hoofdstukken beginnen. Die kracht gun ik iedereen. ”

Indra Bimmel is onder andere werkzaam als systeemtherapeut en supervisor systeemtherapie bij STEVIG, onderdeel van Dichterbij. Indra werkt sinds medio jaren 90 in de derdelijns GGZ voor mensen met een licht verstandelijke beperking en bijkomende problematiek.

Indra is daarnaast werkzaam voor het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Ook is zij als opleider en supervisor verbonden aan de systemische psychotherapie opleiding van onder andere Rino Noord-Holland en de opleiding tot systeemtheoretisch werkenden. Daarnaast werkt ze als systeemsupervisor van de AIOS van GGNet en als gastdocent bij andere NVRG erkende opleidingsinstituten.